MAZİDEKİ ÜNYE
Ünye Orta Cami-i Şerifi
Üyelerimizden Sabri Bacacı’nın arşiv kayıtları üzerinde yatığı araştırmalar neticesinde Orta Cami-i Şerif’in yapılışına ilişkin aşağıdaki bilgileri tespit etmiştir
1891 yılında Ünye Kazasında üç bin hane bulunmaktadır
Trabzon vilayetinin Canik sancağı dâhilinde bulunan ve üç bin haneye yakın Ünye kasabasındaki mevcut camilerin mahalle sakinlerinin ihtiyaçlarını görmeye kâfi gelmediğinden ve kasaba-i mezkurenin büyüklüğü ile münasip yeni bir caminin yapımına ihtiyaç hâsıl olmasına binaen 1891 yıllarında Padişah namına olarak ahalinin yardımı ile inşasına başlanılan Orta Cami-i Şerifi, beş altı senede 200 lira gibi bir meblağ ile kabasına kadar olan taş kısmı yapılabilmiş ve daha sonraki birkaç yılda ise 49.400 kuruşluk masraftan başka fazla bir şey yapılmadan o şekilde bırakılmıştır.
Yani 1899 yılı Eylül ayı itibarı 249.400 kuruş sarf edilmesine rağmen tamamının bitirilememiş olduğu görülmektedir. Caminin tamamlanabilmesi için o dönem itibarı ile daha 79.300 kuruşa ihtiyaç olduğu, ancak son üç dört senedir mahalli ticaretteki durgunluk ve sekte sebebiyle başka bir karşılığın da bulunamamasına binaen noksanlarının ikmali için tek çare olarak ve Padişahın yardımı anlamına gelen atiyye-i seniyye talebine mecbur kalınmıştır.
Çünkü II.Abdulhamid döneminde köylere varıncaya kadar memleketin her beldesinde görülen bu tür hayrat ve müberrat-ı şerife-i Hümayunlarına Orta Cami-i Şerifi’nin de ilave edilmesi hususunda irade buyrulması istirhamı ile Ünye kaymakamı, Ünye naibi, Ünye müftüsü, Tahrirat kâtibi, Malmüdürü, Metropolit ve azalardan oluşan Ünye Kazası Meclis-i İdaresi tarafından bir mazbata takdim edilmiştir.
Yine aynı dönemde Trabzon Vilayeti Meclis-i İdaresi’nin mazbatası ve Dâhiliye Nezareti’nin tezkiresi ile mezkûr cami inşaatının Hazine-i Hassa-i Şahane tarafından tamamlanabilmesi emrinde müsaade istenilmiş ise de Hazine’nin müsait olmadığı gerekçesi ile yardım konusunda müspet bir cevap alınamamış ve bu durum ahalinin üzüntüsünü bir kat daha artırmıştır.
Caminin kalan kısmının ne şekil de tamamlandığı belli değildir.
Orta Camii’nin tamamlanamayan kısmının ne şekilde bitirilmiş olduğuna dair henüz farklı bir belgeye ulaşılamamıştır. Eğer caminin inşaatı Hazine yardımı ile yani devlet eliyle herhangi bir şekilde bitirilmiş olsaydı, buna dair bir kayıt mevcuduna ulaşılması ihtimal dâhilinde olurdu.
Çünkü bu tür resmi bir işlemin, yazışmasının olması işin prosedürü gereğidir. Eğer gerçekten arşivlerden buna dair farklı bir belge çıkmayacağı düşünülür veya başka bir delile rastlanamaz ise o takdirde caminin tamamının ahali tarafından bitirilmiş olması ihtimali çok yüksektir. Şu anda elde edilen mevcut deliller de aksi ispat edilene kadar bunun böyle olduğunu göstermektedir.
15 Ocak 1899 yılı itibarı ile Orta Cami-i Şerifi’nin hal-i hazır durumu ve tamamlanabilmesi için geriye kalan masrafların cetveli.
|
Taş, kireç, çimento ve horasan bedeli olarak |
150.000 kuruş |
|
Usta yevmiyesi |
60.000 kuruş |
|
Amele yevmiyesi için |
30.000 kuruş |
|
Genişletilmesi için katılan arsa bedeli: |
5.400 kuruş |
|
Toplam |
249 400 kuruş |
Tamamlanabilmesi için geriye kalan masraf;
|
Fiyatı 3 kuruştan 9000 kıyye kurşun |
27.000 kuruş |
|
Bakır çivi, keçe ve yevmiye |
15.000 kuruş |
|
Minareye taş, yevmiye ve sair masraf |
10.000 kuruş |
|
Kireç sıva, yevmiye, amele ve sairesi |
10.000 kuruş |
|
Dökmelik için ağaç; |
3000 kuruş |
|
Döşemelik tahta; Fiyatı 9 kuruştan 600 adet |
5.400 kuruş |
|
Çerçeve için kalın tahta; Fiyatı 20 kuruştan 100 adet |
2.000 kuruş |
|
Tavanlık tahta; Fiyatı 3 kuruştan 500 adet |
1.500 kuruş |
|
Kesme çivi; Fiyatı 3. 5 kuruştan 50 kıyye |
175 kuruş |
|
Frenk çivisi; Fiyatı 2. 5 kuruştan 150 kıyye |
375 kuruş |
|
Usta yevmiyesi; 12 kuruştan 200 adet |
2.400 kuruş |
|
Cam; 500 adet |
750 kuruş |
|
Çerçeve takımları |
500 kuruş |
|
İç dış sıvasına kireç bedeli |
2.500 kuruş |
|
Toplam |
79.300 kuruş |
Orta Cami-i Şerifi için yapılmış ve yapılacak masrafları gösterir bu keşifname o döneme ait malzeme, yevmiye ve sair masrafların adet, kıyye ve birim fiyatlarını göstermesi iktisat tarihi bakımından önemlidir.
İşbu yukarıdaki keşifname Usta Yani ile Kalfa Karagözoğlu Yani tarafından 15 Ocak 1899 tarihinde hazırlanmış ve onaylanmıştır.
Sabri Bacacı
Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı
Fotoğraf: Eren TOKÖZ Koleksiyonu
11.4.2009 00:00:00
