Türkiye´de Özel Gereksinimli Bireyler, Toplum ve Eğitim
üNDER Beyoğlu Sohbetlerinde 13.05.2016 Cuma ak?amİ konuiumuz İstanbul Medeniyet üniversitesi, Otizm Ara?tİrma ve Uygulama Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Emine AYYILDIZ oldu. üNDER Ba?kanİ saİn Ayhan DOiAN’ İn mukaddimesi ve tanİ?ma merasiminden sonra Sayİn AYYDIZ, Dünya Engelliler Haftasİ münasebetiyle Türkiye’de özel Gereksinimli Bireyler, Toplum ve Eiitim konulu programİmİz ba?ladİ.
Yrd. Doç. Dr. Emine AYYILDIZ’ İn konu?masİnİn satİr ba?larİ ?öyle idi;
Türkiye’de özel Gereksinimli Bireyler, Toplum ve Eiitim
çe?itli yetersizlikler ile tİbbi, psikolojik, sosyal, davranİ?sal vb. sorunlar ya?ayan bireyler ve bu bireylere sunulmasİ gereken özel eiitim hizmetleri son yİllarda ülkelerin gündeminde daha fazla yer tutmaya ba?lamİ?tİr. Toplumda, oldukça etiketleyici ve negatif bir terim olan “özürlü” terimi ile veya daha az etiketleyici olduiu dü?ünülen “engelli” terimi ile adlandİrİlan bu ki?ilerin yalnİzca kendileri deiil, yakİn ve uzak aile bireyleri ile genelde toplumun kendisi, durumdan etkilenmektedir. Zira norm dediiimiz, ‘aynİ ya?taki bireylerin genel olarak ta?İmasİ gereken geli?imsel özelliklerin’ altİnda (zihinsel yetersizlik, görme yetersizliii, i?itme yetersizliii, otizm spektrum bozukluiu, fiziksel yetersizlik, süreien hastalİklar, duygusal ve davranİ?sal sorunlar vb.) veya üstünde (üstün zekalİ ve yetenekli) performans gösteren bu bireyler, özellikle erken ve orta çocukluk dönemindeki geli?imlerinin desteklenmesinde ve eiitimlerini sürdürmede önemli sorunlarla kar?İla?maktadİr. özellikle erken çocukluk dönemindeki (0-3 ya?) erken müdahale çalİ?malarİ iyi planlanİp uygulanmadİiİnda, özel gereksinimli çocuiun ve ailesinin ya?am kaliteleri dü?ük olmakta, bu ki?iler eiitsel, yasal ve insani haklar bakİmİndan almalarİ gereken hizmetlere kavu?amamaktadİrlar.
özel gereksinimli bireylerin sayİsİna dair Dünya Sailİk örgütü’nün tahmin ettiii %12’lik sİklİk oranİ, çe?itli ülkelerin yaptİiİ istatistiki çalİ?malarla da ortaya konsa da kesin sayİyİ bilmek, bu ki?ilerin tamamİna ula?mada ya?anan güçlükler ve çalİ?malarİn sailİksİzlİiİ gibi nedenlerle tam olarak mümkün olamamaktadİr. ülkemizde ise güncel ve tüm özel gereksinim kategorilerini kapsayan bir istatistiki veri bulunmamaktadİr. Esasen özel gereksinimli bireylerin tam sayİsİnİ bilmek, kaliteli ve eri?ilebilir özel eiitim ve destek özel eiitim hizmetlerini planlamak açİsİndan çok da elzem deiildir. özellikle son 25-30 yİlda sailİk teknolojisinin geli?mesiyle, erken doian yoiun bakİm ünitelerinin kalitesi artmİ?, böylece 23-24 hafta (miadİnda doium 38 ila 42 hafta arasİnda gerçekle?ir) gibi çok erken doimu? bebeklerin ya?ama tutunmalarİ sailanmİ?tİr. Bebek ölümlerinin azalmasİ çok sevindirici ve aynİ zamanda bir ülkenin geli?mi?lik düzeyini gösteren bir durumdur. Ancak bu bebeklerin doium sonrasİ takiplerinin yapİlmasİ ve herhangi bir veya birden fazla yetersizlik durumunu ya?amalarİ halinde bu bebeklere ve ailelerine en kaliteli ve uygun özel eiitim hizmetlerinin sunulmasİ ?arttİr.
Toplumda özel gereksinimli bireylere ve yetersizlik durumlarİna dair olu?mu? olan pozitif veya negatif önyargİlar, inançlar ve yanlİ? bilgiler, bu ki?iler ve aileleri için ba? edilmesi gereken bir ba?ka sorun alanİnİ olu?turmaktadİr. Zira eiitim seviyesinden baiİmsİz ?ekilde pek çok ki?i, özel gereksinimli çocuklarİn eiitim almada ve ya?amlarİnİ baiİmsİz olarak sürdürmede zorlanacaklarİnİ dü?ünmektedir. özel gereksinimli çocuiun yetersizliiinin veya yetersizliklerinin türü veya derecesi ne olursa olsun, istediii okulda ve ya?İtlarİyla eiitim alma hakkİnİ garanti altİna alan ‘dahil etme eiitimi’ (inclusive education) ya da ülkemizde -aralarİndaki fark çok da bilinmediii veya ortaya konmadİiİ için- kayna?tİrma (integration) diye bilinen uygulamalar tüm dünyaca gereii kabul edilmi? uygulamalardİr. Yasalar ve yönetmeliklerce ülkemizde de son derece açİk ve doiru ?ekilde ortaya konmu? bu hak, pratikte özel gereksinimli çocuklar ve ailelerinin sahip olamadİiİ bir ayrİcalİktİr. Pek çok eiitimci, okul yöneticisi ve tipik geli?im gösteren çocuklarİn aileleri, özel gereksinimli bir çocuiun, ya?İtlarİyla aynİ ortamlarda ve okullarda eiitim görmelerine, belki biraz da iyi niyetli bir bakİ? açİsİyla kar?İ çİkmaktadİrlar. Toplumun bakİ? açİsİ da biraz buna benzer durumdadİr. Buna dü?ünceye göre, özel gereksinimli bir çocuiun kendisi için özel eiitilmi? öiretmenlerden, onlar için açİlmİ? okullarda eiitim almasİ daha iyidir. Sonra normal okullarda arkada?larİ tarafİndan bu çocuklara zarar verilebilir veya eiitimleri eksik kalabilir, örneiin ‘görmüyorsa arkada?larİ çarpİnca veya merdivenlerden inerken dü?ebilir’, ‘zihinsel yetersizliii varsa dersleri anlayamaz, arkada?larİ dalga geçer’, gibi. Oysaki özel gereksinimli çocuk her ?eyden önce çocuktur ve HER çOCUK öiRENİR. Yeter ki onun hİzİna veya tarzİna uygun eiitim yapİlsİn. Yeter ki çocuk içtenlikle ve diier ya?İtlarİnİn sahip olduiu en temel hak olan eiitim hakkİna sahip olduiu dü?ünülerek kabul edilsin. Elbette, ülkemiz de diier pek çok ülke gibi bu alanda yapİlmasİ gereken bir çok çalİ?mayİ yapmaktadİr ve ?u anda dünyadaki hiçbir ülke özel eiitimdeki en iyi performansİ yakaladİm diyemez. Zira dahil etme eiitiminde kar?İla?İlan pek çok sorun vardİr. Ancak bunlar, özel gereksinimli çocuk ve ailesinin maidur edilmesine bir bahane olamaz. özel eiitimin kalbi diye nitelendirdiiimiz Bireyselle?tirilmi? Eiitim Planİ (BEP), özel gereksinimli çocuiun nerede (normal okulda mİ, özel eiitim okulunda mİ), kimlerle, ne ?ekilde, ne süreyle eiitim almasİ gerektiiini, var olan performansİnİ ve ona kazandİrmak istediiimiz becerileri belirlemede en büyük yol göstericimizdir. BEP’in uygun ?ekilde hazİrlanİp, en iyi ?ekilde uygulanmasİ ve iyile?tirilmesi özel gereksinimli çocuk ve ailesinin ya?am kalitesini artİrmada destek olacaktİr. BEP’na göre özel eiitim okuluna gitmesi uygun olan çocuk için ise en yararlİsİ bu olacaktİr.
özel eiitim ve özel gereksinimli bireylerin sorunlarİ, alanda yapİlmasİ gerekenler, doiru yapİlanlar ve yeni uygulamalara dair geli?meler bugün olduiu gibi yarİn da güncelliiini koruyacak. Toplum olarak bize dü?en, önyargİlarİmİzdan kurtulmak ve özel gereksinimli ki?ilerin baiİmsİz ya?am becerilerini geli?tirmelerinde en önemli destek olan eiitim hakkİnİn esas olduiunu bilmektir. Ben bir akademisyen olarak öirencilerimin, bir anne olarak çocuklarİmİn bu terbiye ve bakİ? açİsİyla yeti?melerinde gereken her türlü desteii veriyorum. Ben ülkem adİna umutluyum. Gelecek yİllarda ülkemin bu alanda diier pek çok ülkeye örnek ve model olmasİ umudu ve duasİyla…
Yrd. Doç. Dr. Emine AYYILDIZ, sohbetin sonunda sorularİ da cevaplandİrdİ. Soru-cevap ?eklinde devam eden sohbetin sonunda katİlİmcİlarla beraber konuiumuza üNDER’ in yayİnlarİ takdim edilmi?tir.
Gecenin ikram sahibi ise Sinan çALIK idi.
18.5.2016 00:00:00
