Anasayfa
ANASAYFA DETAYLAR

Konuğumuz Kutlukhan Şakirov Oldu

üNDER Beyo?lu Sohbetleri'nde 29.05.2015 Cuma ak?amy konu?umuz; ?arkî/Do?u Türkistan Cumhuriyeti’nin kurucu Cumhurba?kany  “Alihan Töre Sagunî”nin o?lu, iktisat doktoru "Kutlukhan ?akirov" oldu. Alihan Töre Sagunî, 1933’ten itibaren ba?ymsyz bir devlet iken çin i?galine u?rayan Do?u Türkistan’yn yeniden istiklaline kavu?masyny sa?layan hareketlerin lideridir. Ystiklal mücadelesinin neticesinde 1944’te kurulan -1949 itibariyle yeniden çin Halk Cumhuriyeti hakimiyetinde bulunan - ?arkî Türkistan Yslam Cumhuriyeti'nin kurucu cumhurba?kanydyr.

?akirov’un Do?u Türkistan, Asya Türk-Yslam topraklary, SSCB gibi konular ile ilgili tarihsel bilgi ve ?ahsi tecrübelerini aktardy?y sohbetin ba?langycynda, üNDER Ba?kany Ayhan Do?an ?öyle konu?tu: “ Uzun senelerdir birçok alanda sanatçy, akademisyen, ilim adamy, gazeteci gibi birçok önemli ?ahsiyeti a?yrladyk. Bu ak?am da, bizler için çok de?erli buldu?umuz a?abeyimiz, büyü?ümüz, devlet adamy Kutlukhan ?akirov Bey’i konuk ediyoruz. Kendisi rahatsyzly?yna ra?men bizi kyrmayyp geldi, çok te?ekkür ediyoruz. Biz de kendisini çok yormadan arzu etti?i ?ekilde bir sohbet gerçekle?tirelim istiyoruz. Bütün katylymcylara te?ekkür ediyoruz.”

Daha sonra yapylan tany?manyn ardyndan sohbete ba?layan ?akirov’un konu?masyndan satyr ba?lary ?öyleydi:

“Geçti?imiz günlerde, bir süredir bulundu?um özbekistan’dan yeni geldim. Orada bizleri onure eden bir program gerçekle?ti. Babamyzyn 130. Do?um yyldönümü kutlandy. Buna hükümet kary?mady. Söylemeseler de babamyzyn zamanynda çin’e ve Ruslara kar?y sava?ty?yny biliyorlar ve bundan dolayy böyle bir tutum sergilediler. Orada bu vesileyle “ihsan” yapyldy. Yhsan yapyldy?y zaman özbek pilavy olur, çe?itli ikramlar olur… 700 ki?i davet edilmi?ti 1200 ki?i katyldy. Ben bir tek o?ul olarak kalmy?ym, bu kadar insan geldi ve babamyza olan saygylaryny insanlar bana yansytty. Allah razy olsun. ö?leden sonra sülale toplandy. Sülale ve yakyn dostlar, 400’ü a?an insan geldi. Bir günde 1600 ki?inin i?tirakiyle böyle güzel bir etkinlik gerçekle?mi? oldu (21 Mart 2015’ günü). Bu filme de çekildi. ?u anda film üzerinde çaly?ylyyor, hazyr oldu?unda derne?imizde de görmenizi isterim. O zaman oradaki Yslam görüntüleri, size de ula?my? olacak.

Ben, 10 yyl önce gördü?ümden daha iyi bir özbekistan gördüm. Binalar yenilenmi?, ?ehirler güzelle?mi?. Yeni camiler ço?almy?. Tasavvur edilemeyecek kadar güzel. Ben böyle camiler olaca?yny hiç dü?ünmezdim. Türkiye’deki gibi oraya da güzel camiler in?a edilmi?. Otoriter bir idare oldu?u söylenebilir. Millet de buna aly?my?. Ama katy yasaklaryn uygulamada pek geçerli oldu?u söylenemez. Camilere ve Yslami hayata müsaade var, ama gençlerin, çocuklaryn camiye girmesi yasak, bu gibi bazy yanly? uygulamalar var. Ama camiler dolu. Ve gençler ço?unlukta. Bu beni ?ahsen sevindirdi.

Ben orada bulunurken seçim oldu. 23 Mart’ta. Seçimin ady “Yslam Kerimov’u seçme seçimi”. Ynsanlar böyle bakyyor. Ben de seçime katyldym.

Do?u Türkistan’a gelelim. Do?u Türkistan bundan 170-200 yyl önce elimizden çykty. O zaman Rusya ile çin anla?tylar. Baty Türkistan, yani Maveraünnehri Ruslar aldy, Tanry Da?y’nyn arkasyndaki vatany da Do?u Türkistan. Bunlaryn ikisi tek Türkistan. Baty Türkistan’y zamanynda kendimiz üçe bölmü?üz. Komunistler alynca hepsini birle?tirip be?e böldü. Yüzyyl önce üç hanlyk, yüz yyl sonra be? ba?ymsyz cumhuriyet. O tarafta Do?u Türkistan tamamiyle çin’in kontrolü altynda. Do?u Türkistan halkynyn ço?unlu?u Uygur, bunun yanynda Kazaklar, özbekler, Tatarlar ve biraz Ruslar da var. çin’in eline geçti?i günden itibaren ?u zamana kadar hiçbir zaman boyun e?memi? bir millet. Bence, Orta Asya Türkistan halkynyn en cengaveri en kadim en medeniyetli halkydyr. Uygurlar Türkistan’yn çeçenleridir diyorum ben, ama çeçenler’den farky ?u ki, çeçenler organize olmayy ve lidere boyun e?me?i sevmezler, Do?u Türkistan’da ise devletçilik gelene?i vardyr, ilk olarak Yslam’y kabul eden Türk kavmidir, Türk halklaryna yazyyy getirmi?tir, ?u ana kadar 240’yn üzerinde ba?kaldyry olmu?, her yyl bir iki tane neredeyse. çin diyor ki sen benimle birliktesin, benden ayrylamazsyn.

“Do?u Türkistan Yslam Cumhuriyeti” ilk olarak Hotan ?ehri merkezli kuruldu. Devlet ilan edildi. Emin Bu?ra bunun lideriydi. 1933’te oldu. Ama Sovyetler Birli?i gizlice devreye girdi, müslümanlary bastyrdy. çin’in eline byrakty. Kendi kontrolündeki bir çin idaresi getirmek istedi. Merkezi Pekin’e ba?ly Sovyet kontrolünde bir yönetim… Neticede bu hükümet bir ay ömür sürdü ancak… Sadece hür olmak istediler. Ve katlolundular. Ruslar Ahmet Yesevi ?ehrine Türkistan adyny verdi. Küçük bir ?ehre Türkistan dedi, büyük Türkistan adyna hakaret etmek için. Dolayysyyla bu gibi olanlarla halk vatan aidiyetini unuttu. Yalnyz, yazarlar, çizlerler, ?airler yani aydynlar olanlary biliyorlar. Do?u veya Baty Türkistan olsun, kaderi dünyanyn büyük devletlerinin oyunu ile oldu. Rus-Yngiliz, Rus-çin, ABD- çin anla?malary ile… 1940 laryn ortasynda Ykinci Dünya Sava?y ile bu devletler kendi derdine dü?tü. Do?u Türkistan bunu fyrsat bilerek ayaklandy. Planly bir ayaklanma idi. Dy?arydan ve içeriden oldu. ?ehir içinden ve ?ehir dy?yndan müslümanlar ayny anda ayaklandy. O gün 9 Kasym 1944’te bu ayaklanma oldu. Müslümanlar önemli idareleri, askeri ky?lalary ele geçirdi. Ve ?ehir tamamen ele geçmeden millet mitinge toplandy ve ?arkî Türkistan Yslam Cumhuriyeti 10 Kasym 1944’te ilan edildi. çin’in sembolleri, bayraklary devrildi ve kendi ay yyldyzly bayraklary dikildi.

O gece “azadlyk Cemiyeti” kuruldu. Ylan etmek yetmez dediler ve 12 bakanlyktan ibaret bir hükümet kuruldu. Babamyz merhumu (Alihan Töre Saguni) ise kurucu cumhurba?kanly?yna tek ada olarak gösterip seçtiler. çünkü ba?ka bu kadar donanymly ve sava? tecrübesi de olan bir lider yoktu. Sonra sokaklarda gezerek bu ilan edildi. O gün, Müslümanlaryn evinde bayram oldu. Babam kitabynda, Türkleri her ne kadar medhetsen azdyr der. çünkü bary? zamanynda mütevazi, sava? zamanynda arslandyrlar der. Sonra çinliler 80.000 ki?ilik bir ordu gönderdi. O zaman bu büyük ordunun geldi?ini görüp millet korktu. Bazylary kaçty. O zaman her yere ahaliyi bizzat babamyz toplamy?. Cihad ve seferberlik ilan edildi. Ve çarpy?tylar. Birçok ?ehit oldu. 800 ki?i 80.00 ki?ilik çin ordusunu giri?te oyalady. ?ehit oldular. Arkadan Müslüman ahali yiyecekle, cephane ile destek verdiler. Sonra askerler bu destekleri görünce savunma de?il hücum etmek istediler. Hava çok so?uk. Bu direni?ten tarih bahseder. 80.000 ki?ilik ordu geri püskürtülmü?tür. Uygur halky bu zaferi hiç unutmaz. Sonra nizami ordu kuruldu. Harb okulu açyldy. çin’den alynan uçaklar var, pilot yok. Ahval böyleydi. Do?u Türkistan halky buna çok sevindi. Yki vilayet daha ele geçirildi. Fakat Do?u Türkistan’yn sathy 2 milyon km kare. Büyük bir co?rafya. Türkiye’den büyük bir toprak ele geçti. Sonra ilk hedef çin Seddi olarak gösterildi. Hakiki, do?al çin synyry. Bizden çekinerek yapylan çin synyry. Fakat böyle oldu?u zaman Sovyet Uçaklary da bizi bombalamaya ba?lady. Nüfus yakla?yk  6 milyon. çin oturdu, anla?ma yapalym dedi.

Ama Sovyetler byrakmady ve Do?u Türkistan yönetimini ba?ta babam olmak üzere gizli servislerle pasifize etmeyi becerdi. Babamyz Stalin tarafyndan resmî bir davet ile davet edildi. Sovyetler synyrynda gizli bir görü?meye gidilecekti. Fakat babamyz uça?a bindi?inde silahly adamlar tarafyndan kar?ylandy ve önce Almati’ye sonra da özbekistan’a kaçyryldy. Kimse bunu bilmiyordu. Vefat etti haberleri yayyldy. Biz de özbekistan’a gittik. Cumhurba?kany yok. Ordu bölündü. Neticede, Devletimiz 1949’da çin Halk Cumhuriyet’ine ilhak olunmu? oldu. Babamyz sonra Türkiye’ye geldi. Biz de buraya göçtük. O günlerden bugüne kadar milletimiz hürriyetini kaybetmi? bir millettir. 6 yyl hür kaldyk… Ama büyük bir tarih idi. Orada çin’e kar?y zaferler kazanmak ve devlet kurmak, büyük bir i?ti.

Babamyz ulemadan idi. Tarihçi idi ve birkaç dil bilirdi, Türk lehçelerini de tamamyyla bilirdi. Azad, Kyrgyz, Uygur, Tatar gibi lehçelere hakimdi, bu dilleri konu?an insanlara hitap eder ve hepsiyle anla?yrdy. Türk dilinin orada kemalini bilirdi. Fakat Rusça’yy bilmezdi. Nefretim zihnimi kilitledi ö?renemedim derdi. Mekke ve Medine’de Osmanly zamanynda e?itim görmü?. Hepimizi Osmanly sevgisi ile yo?urdu. Türkiye’ye vatanymyz derdi. Sultan Abdulhamid evimizde en sevilen zat idi. Osmanly’dan bahsederken gözleri dolardy. Türkiye’siz bir Yslam dü?ünemezdik.

Bugün o co?rafyanyn ahvali çok kötü. çin Cumhuriyeti’nin Sincan özerk bölgesi olarak geçer. Do?u Türkistan ady geçmez, yasaktyr. Durum böyledir, üzücüdür.”

Gecenin ikram sahibi Musa Hamarat oldu.

17.6.2015 00:00:00
Hit: 521